Krizin sebebi belli oldu: ABD’nin hedefi, DSÖ’yü değiştirmek

Trump yönetimi, ABD’nin Dünya Sağlık Örgütü’ne üyeliğini sürdürmesi için tüm örgütü reformdan geçirmek istiyor. İki isimsiz kaynağın anlatııklarına ve Reuters ulaştığı bir belgeden aktarılana göre, ABD örgütün liderliğinde kendi vatandaşının olmasını istiyor.

Belgede, ABD’nin hızla DSÖ’den ayrılacağını duyurması ve kuruluşa yönelik “radikal bir yeni yaklaşım” benimsemesi öneriliyor.

Önerilen reformlar arasında, 2027’de mevcut Genel Direktör Tedros Adhanom Ghebreyesus’un görev süresinin sona ermesinin ardından bir ABD’linin göreve getirilmesi öne çıkıyor.

Trump, göreve geldikten kısa bir süre sonra DSÖ’den ayrılma kararı almıştı. Reuters’ın ulaştığı veriler, Trump’ın ‘belli şartlar altında DSÖ’ye dönebileceği’ açıklamalarını destekliyor.

ÇIKACAĞI KURUMU DEĞİŞTİRMEK İSTİYOR

Trump yönetimi, DSÖ’yü COVID-19 salgınını kötü yönetmekle ve diğer ülkelerin etkisi altında kalmakla suçluyor. DSÖ bu suçlamaları reddediyor.

ABD, Dünya Sağlık Örgütü’nün en büyük finansörlerinden biriydi. ABD’nin Örgüt’ten çıkma kararı, DSÖ’nün 2026’da en büyük destekçisini kaybetmesi anlamına gelecek.

Beyaz Saray Sözcüsü Kush Desai, “Yönetim, sağlık kuruluşlarıyla ilgili mevcut süreçleri gözden geçirmeye ve gerekli reformları uygulamaya devam edecek” dedi. Ancak DSÖ ile devam eden görüşmelere ilişkin yorum yapmadı.

Önerilen reform planı, Trump’ın geçiş ekibinin talebi üzerine bir dış politika uzmanı tarafından hazırlandı. Belge, DSÖ’nün “en karışık ve en az etkili BM kuruluşu” haline geldiğini öne sürüyor.

Son yirmi yılda önerilen reformların hayata geçirilememesi nedeniyle örgütün yönetim ve bilimsel yeterliliğinin gerilediği savunuluyor.

DSÖ’nün dönüşüm direktörü Søren Brostrøm ise bu eleştirilere karşı çıktı. “Örgütümüz tamamen reformdan geçti ve hala bu süreci sürdürüyoruz” dedi.

Brostrøm, örgütüm bağımsızlığının artırılması, finansman modelinin değiştirilmesi ve harcamaların daha şeffaf hale getirilmesi gibi reformları örnek gösterdi.

Pandemi döneminde DSÖ’un süreci yönetme şeklinin “etkisiz ve karmaşık” olduğu iddialarını reddeden Brostrøm, “Üye ülkeler ek reform taleplerinde bulunursa, bunları yerine getirmek için çalışırız” diye ekledi.

DSÖ ELÇİSİ ATANACAK

Trump yönetiminin reform planı, 2025 yılında Beyaz Saray’a bağlı bir özel elçi atanmasını öneriyor. Bu elçi, ABD’nin çıkışından önce DSÖ ile müzakereleri yürütmekten sorumlu olacak.

Şu anda DSÖ ile koordinasyon, Dışişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülüyor. Yeni elçi, küresel sağlık ajansının başına ilk kez bir ABD’linin getirilmesi için baskı yapacak.

Öneri belgesinde, “Bunun önünde resmi bir engel bulunmamaktadır. DSÖ’de ABD liderliğinin eksikliği, ABD fonlarının boşa harcanmasına ve kuruluşun verimliliğinin düşmesine neden olmuştur” ifadeleri yer alıyor.

DSÖ ile işbirliğini şimdiden kesen ABD, öne sürülen değişiklikler yapılana kadar DSÖ katılmayacağını gösteriyor.